Cảm nhận bài thơ ‘Đàn ghita của Lor-ca’ của Thanh Thảo – Văn mẫu lớp 12

li – la li – la li – la

Sinh mệnh của cuộc đời một con người kết thúc nhưng sinh mệnh của một nghệ sĩ là trường bất tử. Lorca bơi sang sông cùng chiếc đàn ghi ta là một hình ảnh đậm chất tượng trưng, siêu thực. Dòng sông đó là dòng luân hồi, là cõi đời ta bà này. Cây đàn là phương thiện giải thoát. Nghệ thuật của Lorca là cứu cánh đưa ông vượt khỏi giới hạn của sự sống và cái chết. Lorca đứng ngoài vòng luân hồi nghiệt ngã ấy. Lorca chết đi không giận hờn, không tiếc nuối. Hành động ném lá bùa thể hiện sự bất cần. Ông không cần sự cứu giúp, ông không cần một phép màu. Lorca là đã đến với cuộc đời như một huyền thoại và ra đi thật thanh thản, siêu thoát vượt khỏi mọi định mệnh. Lorca là con người đứng ngoài vòng định mệnh.

Có lẽ vì vậy mà Thanh Thảo đã chọn câu thơ khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn làm câu thơ đề từ. Lorca là con người không tiếc nuối không sợ hãi và chấp nhận sự lãng quên. Ông không muốn những thành tựu nghệ thuật của mình là đỉnh cao áng ngữ sự phát triển của nghệ thuật đời sau. Lorca đã đến rất kiêu hãnh và ra đi thật nhẹ nhàng.

Bằng việc sử dụng tinh tế chất tượng trưng siêu thực Thanh Thảo đã khắc họa thành công chân dung Lorca: Người nghệ sĩ đơn độc kiêu hãnh, cái chết bi kịch nhưng huy hoàng và sự bất tử, siêu thoát uy nghiêm.

Cảm nhận bài thơ ‘Đàn ghita của Lor-ca’ của Thanh Thảo – Bài số 3

Thanh Thảo là nhà thơ với tài năng thơ ca mà đã đem đến cho thơ ca thời đó tiếng nói trung thực của một thế hệ tình nguyện cầm súng bảo vệ Tổ quốc. Dù vẫn là cái tôi công dân đầy nhiệt huyết nhưng thơ Thanh Thảo nghiêng về phản ánh tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở trước các vấn đề nóng bỏng của xã hội và thời đại. Thơ Thanh Thảo cũng chưá đựng những nét tài hoa và mang tính liên tưởng cao. Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca in trong tập Khối vuông ru-bic, là một trong số đó, và được dư luận đánh giá là thành công về nhiều mặt.

 Bài thơ viết về cái chết a Lor-ca (1898 – 1936), một  thi sĩ, nhạc sĩ, nhà biên kịch thiên tài người Tây Ban Nha. Chính vì dòng máu nóng bỏng nhiệt tình thôi thúc nhà thơ cất cao tiếng đàn, tiếng hát, lời thơ để ca ngợi tự do bất diệt, phản đối bản chất tàn bạo, xấu xa của bè lũ phát xít Phơ-răng-cô. Lorca đã bị sát hại khi tuổi chỉ mới 38. Cả đất nước Tây Ban Nha khóc thương ông, một thiên tài của đất nước.

Cái chết của Lor-ca là sự kiện gây chấn động dư luận không những ở Tây Ban Nha mà còn trên toàn thế giới, chính vì vậy khi Thanh Thảo yêu mến khí phách cũng như tài năng của Lor-ca nên đã dành tâm huyết để viết nên bài thơ giống như dựng một tượng đài sừng sững về Lor-ca trong tâm tưởng những người mến mộ.

Qua tiếng đàn người đọc cũng cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng Lor-ca và biểu tượng nghệ thuật Lor-ca trong mạch cảm xúc và suy tư đa chiều, vừa sâu sắc, vừa mãnh liệt của tác giả. Được cảm nhận từ nhiều góc độ và đa chiều Lorca hiện ra với hình tượng yêu tự do và ông là một nghệ sĩ cô đơn. Bài thơ “ Đàn ghi ta của Locar” đã  làm sống lại huyền thoại về một con người, một nghệ sĩ, một chiến sĩ của đất nước có truyền thông âm nhạc, thi ca và những vũ điệu nóng bỏng, flamenco…

Bài thơ được mở đầu với sự cất lên tiếng đàn rộn rã đầy hứng khởi, nó tượng trưng cho tâm hồn sôi nổi, mạnh mẽ, yêu đời của Lor-ca nói riêng và của dân tộc Tây Ban Nha nói chung. Những nét chấm phá vẽ ra hình ảnh Lor-ca – một nghệ sĩ tự do và đơn độc một cách đầy ấn tượng.

những tiếng đàn bọt nước 
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt 
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc 
với vầng trăng chếnh choáng 
trên yên ngựa mỏi mòn

Những nét đặc trưng của Tây Ban Nha ngay từ đầu đã được khơi gợi một cách khóe léo, đó la màu áo choàng đỏ gắt nhắc tới một nét độc đáo trong đời sống văn hóa của người dân Tây Ban Nha. Áo choàng đỏ khiến người ta liên tưởng tơi đấu bò môt nét văn hóa ở tây Ban Nha, vừa giúp chúng ta hình dung khá cụ thể về Lor-ca. Các chàng đấu sĩ nổi bật giữa đấu trường với chiếc áo choàng đỏ thắm trên vai và mảnh vải đỏ trong tay. Những đấu sĩ với áo choàng đỏ bằng sự sáng suốt, khéo léo và lòng dũng cảm sẽ hạ gục chú bò tót to lớn, hung dữ trong một hiệp đấu ngắn ngủi trước sự chứng kiến của hàng vạn khán giả.

Chuyển mạch cảm xúc từ sự sống bừng bừng đột ngột chuyển sang cái chết bi thảm chỉ trong khoảnh khắc, một khoảnh khắc nghiệt ngã, kinh hoàng. Đó là cái chết của Lorca khiến nhiều người không khỏi kinh ngạc và ám ảnh:

 Tây Ban Nha hát nghêu ngao 

bỗng kinh hoàng áo choàng bê bết đỏ 
Lor-ca bị điệu về bãi bắn 
chàng đi như người mộng du
tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy

Thanh Thảo dường như đã thực sự hóa thân vào nhân vật trữ tình để cảm nhận thấm thía nỗi đau đớn và thể hiện điều đó bằng ngôn ngữ của trái tim, của ngòi bút như rướm máu. Bằng cách sử dụng các điệp từ, điệp ngữ, nhân hóa, ẩn dụ, tượng trưng đa nghĩa và đối lập được tác giả khai thác triệt để nhằm thể hiện bi kịch của Lor-ca. Từ đó đoạn thơ đã làm nổi bật sự đối lập giữa khát vọng tự do của người nghệ sĩ với bạo lực tàn ác của bọn phát xít giữa niềm lạc quan yêu đời với hiện thực đẫm máu.

Tiếng hát tượng trưng trong đoạn thơ “hát nghêu ngao” bỗng dưng tắt lịm. Biểu hiện cho sự sống bỗng nhiên tắt trước cái chết khủng khiếp hiện diện qua hình ảnh gây ấn tượng rùng rợn: áo choàng bê bết đỏ. Lorca đã bị bắn máu chảy thành dòng và rướm cả vào áo choàng và cây đàn ghita. Những câu chư trong thơ tạo nên hình khối, thành dòng máu chảy, góp phần nêu bật ý nghĩa tiếng đàn ghi ta ở những cung bậc khác nhau, hoàn cảnh khác nhau. Mỗi so sánh là một ẩn dụ về cái đẹp,  tình yêu, nỗi đau, cái chết tương ứng với tiếng ghi ta nâu, tiếng ghi ta lá xanh biết mấy, tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan, tiếng ghi ta ròng ròng – máu chảy.

Tiếng ghi ta ròng ròng – máu chảy không đơn thuần chỉ là nghệ thuật nhân hóa mà cao hơn thế, nó là linh hồn của Lor-ca, là một hình ảnh gây ấn tượng và ám ảnh sâu đậm, day dứt khôn nguôi.

Sự bất tử của tiếng đàn Lor-ca còn biểu hiện tập trung ở những khổ thơ cuối. Sự khâm phục chân thành và lòng tiếc thương vô hạn của nhà thơ Thanh Thảo đối với Lor-ca. Câu thơ như tiếng nấc có âm điệu ngắt quãng giống như tiếng khóc nghẹn ngào, thổn thức:

không ai chôn cất tiếng đàn

tiếng đàn như cỏ mọc hoang 
giọt nước mắt 
vầng trăng long lanh trong đáy giếng
đường chỉ tay đã đứt 
dòng sông rộng vô cùng 
Lor-ca bơi sang ngang 
trên chiếc ghi ta màu bạc
chàng ném lá bùa cô gái Di-gan 
vào xoáy nước 
chàng ném trái tim mình vào lặng yên bất chợt 
li-la li-la li-la…

 Thanh Thảo vẫn tiếp tục sử dụng các biện pháp so sánh và ẩn dụ tượng trưng để khắc đậm niềm tin.,vì quá thương tiếc mà nhà thơ dùng những hình ảnh ẩn dụ cho cái chết cảu Lỏca Cùng với ý không ai chôn cất tiếng đàn, hình ảnh đường chỉ tay là ẩn dụ về số phận, về định mệnh nghiệt ngã. Các hình ảnh tượng trưng như giọt nước mắt vầng trăng long lanh trong đáy giếng, dòng sông, lá bùa, chiếc ghi ta màu bạc,… đều được sáng tạo tượng trưng ám chỉ cõi chết, nơi siêu thoát. Và hành động ném lá bùa, ném trái tim mình cũng có ý nghĩa tượng trưng cho sự giã từ vĩnh viễn, một sự lựa chọn của Lor-ca.

Và chính vì sự bất tử của Lorca thì tinh thần của ông và nghệ sĩ tài năng như ông đã có sức lan tỏa tới người đọc, tới những con người yêu chuộng tự do và hòa bình yêu lạc quan. Tiếng đàn của ông cứ thế lan tỏa không ai có thể chế ngự và cất lên những âm thanh vang vọng: không ai chôn cất tiếng đàn – tiếng đàn như cỏ mọc hoang… người mà ông suốt đời theo đuổi. Đấy là cái đẹp không bạo lực nào có thể hủy diệt nổi.

Nó sẽ sống mãi, truyền lan mãi, giản dị mà kiên cường như cỏ dại. Qua  đây cũng góp phần thể hiện nỗi xót thương trước cái chết bi thảm của một thiên tài; trước hành trình cách tân nghệ thuật dang dở không chỉ với bản thân Lor-ca mà còn với nền văn chương Tây Ban Nha. Và nó còn chứa đựng cả tâm trạng của người nghệ sĩ đọng lại thành những hình ảnh đẹp và buồn: giọt nước mắt vầng trăng – long lanh trong đáy giếng,… như giọt nước mắt khóc thương người nghệ sĩ chân chính của nhân dân. 

Cây đàn ghi ta quen thuộc gắn bó với Lor-ca như hình với bóng giờ đây đã trở thành con thuyền đưa linh hồn ông sang thế giới bên kia. Cuộc đời, số phận của Lor-ca đã kết thúc nhưng tiếng đàn và sự ảnh hưởng của ông vẫn ngân nga, vang vọng mãi: li-la li-la li-la.

Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca là bài thơ dồi dào nhạc tính, được sáng tạo với chủ ý tô đậm hình Lor-ca – nghệ sĩ hát rong vĩ đại. Bằng chính tiếng đàn ghi ta để giãi bày nỗi đau buồn và khát vọng yêu thương của nhân dân mình. Nhạc tính của bài thơ từ vần và nhịp, các thủ pháp láy từ, điệp từ, sự kết hợp ngẫu hứng giữa các từ ngữ tạo nên những giai điệu mang tính chất âm nhạc khiến người đọc bị cuốn hút vào. 

Bài thơ “ Đàn ghi ta của Lorca”  đã nhắc tới Lor-ca, những người yêu mến ông nhớ ngay đến câu nói nổi tiếng bộc lộ tính cách của một nghệ sĩ chân chính: Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn. Bằng rung động mãnh liệt của cảm xúc, bằng tấm lòng “liên tài” rất đáng trân trọng Thanh Thảo đã thể hiện sự mến mộ đồng cảm của mình qua những dòng thơ đầy cảm xúc và nước mắt cùng với đó là những sáng tạo nghệ thuật tinh tế, phong phú và đa dạng.

Cảm nhận bài thơ ‘Đàn ghita của Lor-ca’ của Thanh Thảo – Bài số 4

Nhà thơ được công chúng đặc biệt chú ý bởi những bài thơ mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và thời hậu chiến không ai khá ngoài Thanh Thảo. Là một trong số những cây bút đi đầu trong việc cách tân thơ Việt với xu hướng đào sâu vào cái tôi nội cảm kiếm tìm các hình thức diễn đạt mới. Tiêu biểu cho kiểu tư duy thơ của Thanh Thảo là tác phẩm "Đàn ghi ta của Lorca.

Bài thơ viết về cái chết của Lorca nhà thơ, nhạc sĩ, nhà viết kịch, nhà hoạt động sân khấu thiên tài Tây Ban Nha. Với tấm lòng tri ân đầy xót thương, niềm ngưỡng mộ, Thanh Thảo đã tái hiện thời khắc bi tráng ra đi của Lorca trong tác phẩm này.

Có thể chia tác phẩm làm bốn phần với bốn nội dung: hình tượng Lorca trên nền văn học Tây Ban Nha – hình ảnh bi tráng của Lorca trên pháp trường – Nỗi niềm dang dở của khát vọng cách tân nghệ thuật – suy tư về sự ra đi của Lorca.

Bài thơ ấn tượng bởi âm thanh "li – la li-la li-la" xuất hiện trong tác phẩm. Câu thơ tạo cho toàn bài một giai điệu âm nhạc như tiếng đàn Tây Ban Cầm – loại nhạc cụ là biểu tượng nghệ thuật của Tây Ban Nha. Mỗi phần với nội dung khác nhau đem đến cho người đọc cái nhìn đa chiều và sâu sắc. Sáu câu thơ đầu là bản tiền tấu của bản độc tấu ghita mang tên Lorca. Những giai điệu đầu tiên vút lên hào hùng và mạnh mẽ. Những câu dưới khoảnh khắc lắng xuống day dứt mong manh. Hai khổ thơ tiếp theo lại là hình ảnh bi tráng của Lorca trên pháp trường. Lúc này Lorca đã hóa thân thành tiếng đàn. Mọi cung bậc cảm xúc đều được thể hiện trong từng sắc thái của tiếng đàn: "tiếng ghita nâu", "tiếng ghita lá xanh biết mấy", "tiếng ghita tròn bọt nước vỡ tan", "tiếng ghita ròng ròng máu chảy". Điểm đặc biệt trong phong cách nghệ thuật của bài thơ này là độ dài ngắn, số câu chữ trong một câu thơ. Nó không theo một qui tắc nhất định nào. Nó tự do, phóng khoáng, tùy theo mạch cảm xúc của nhà thơ. Tác phẩm mang dáng dấp của một bài thơ, nhưng dường như nó là một bài văn xuôi ngắn. Mạch cảm xúc của tác phẩm không hề bị đứt quãng. Nó liền mạch, tạo cho người đọc một cảm giác cũng hòa nhập vào cảm xúc chung của tác giả. Hơn nữa, với đặc điểm này, bàu thơ còn trở nên dễ nhớ, dễ thuộc, dễ khắc sâu vào lòng người đọc.

Giá trị nội dung sâu sắc nhất của tác phẩm chính là tâm nguyện, bài học từ cái chết của Lorca. Đó là phải biết sáng tạo nghệ thuật vượt lên trên những thế hệ đi trước. "Không ai chôn cất tiếng đàn – Tiếng đàn như cỏ mọc hoang". Gắn với di chúc của Lorca, câu thơ thể hiện một nỗi thất vọng lớn, bởi dường như không ai hiểu được những suy nghĩ của một bậc thiên tài gửi cho hậu thế. Lorca đã mất đi nhưng sáng tạo nghệ thuật vẫn mãi mãi trường tồn. Những giá trị nghệ thuật đích thực và những sáng tạo không bao giờ ngừng nghỉ. Nhà thơ đã diễn tả sự ra đi của Lorca thảm khốc nhưng cũng nhẹ nhàng. Phải là người hiểu, trân trọng, ngưỡng mộ người nghệ sĩ thiên tài, tác giả mới có những hình ảnh sáng tạo sâu sắc. Kết thúc bàu thơ âm thanh "lila lila lila" lại vang lên một lần nữa như một bài ca bất tử của con người. Thanh Thảo đã cấy nhạc vào thơ tạo cấu trúc của bản giao hưởng có phần đệm của đàn ghita. Âm thanh cuối tác phẩm như một khúc vĩ thanh, là vòng hoa đặt lên ngôi mộ Lorca.

Bằng sự kết hợp hài hòa hai yếu tố thơ và nhạc về cấu tứ cùng với sức gợi mở đa dạng, phong phú về hình ảnh và mới mẻ về ngôn từ, "Đàn ghita của Lorca" đã thổi một làn gió mới vào nền văn học Việt.

Vũ Hường tổng hợp